Moduł 7. Środki ochrony w razie naruszenia praw autorskich

4. W jaki sposób dochodzi do naruszenia praw autorskich?

4.2. Pośrednie i bezpośrednie naruszenie praw autorskich

Do naruszenia praw autorskich może dojść w sposób bezpośredni lub pośredni.

Naruszeniem bezpośrednim jest działanie samego sprawcy, który wchodzi w zakres monopolu uprawnionego. Może ono przykładowo przybrać postać przypisania sobie autorstwa cudzego dzieła w wersji oryginalnej (art. 115 ust. 1 PrAut) lub zwielokrotnienia i upowszechnienia utworu w wersji oryginalnej bez zgody osoby uprawnionej (art. 117 ust. 1 PrAut).

Możliwe jest także dopuszczenie się pośredniego naruszenia praw. Przykładowo odpowiedzialność cywilną za naruszenie praw autorskich, oprócz sprawcy, ponoszą także: pomocnik, podżegacz oraz osoba, która świadomie skorzystała w wyrządzonej drugiemu szkody (art. 422 kodeksu cywilnego). Poza tym, zgodnie z kodeksem cywilnym odpowiedzialność może ponieść osoba trzecia, jeśli sprawcy czynu nie można przypisać winy z powodu wieku (art. 426 k.c. - małoletni do lat trzynastu) lub odpowiedzialności nie można przypisać jej ze względu na znajdowanie się w stanie wyłączającym poczytalność (art. 425 k.c.).

Za pośrednie naruszenia można również być pociągniętym do odpowiedzialności (art. 18 – 19 kodeksu karnego, które jako ogólne, mogą mieć zastosowanie, jeśli przepisy szczególne zawarte w PrAut nie stanowią inaczej).

Co ważne, samo umożliwienie korzystania z urządzenia, korzystanie z którego może wiązać się z naruszeniem praw autorskich nie jest czynem niedozwolonym. Co do zasady więc, producent urządzeń, które nie służą wyłącznie jako narzędzia umożliwiające bezprawne działania, nie będzie ponosił odpowiedzialności. Mogą to być przykładowo: kserokopiarka, komputer, urządzenie wielofunkcyjne. Niemniej w niektórych przypadkach producent urządzenia, które umożliwiło dokonanie czynu bezprawnego poniesie odpowiedzialność z tytułu podżegania (nakłaniania) lub pomocnictwa. Taki zarzut postawiono isoHunt (USA) w szczególnej sprawie Metro-Goldwyn-Mayer Studios Inc. Przeciw Grokster, Ltd. Ze szczegółami sprawy zapoznać się można tutaj [http://www.nowemedia.org.pl/joomla/index.php?option=com_k2&view=item&id=631].

W Polsce sprawami, które rozpatrywane były na podobnej podstawie były postępowania dotyczące funkcjonowania dwóch serwisów internetowych – OdSiebie.com oraz Chomikuj.pl, które umożliwiały użytkownikom wymianę plikami, w tym plikami naruszającymi prawa autorskie.

Także inne systemy prawne (poza Polską i Stanami Zjednoczonymi) nakładają odpowiedzialność na osoby niebędące bezpośrednimi sprawcami. Przykładowo w Wielkiej Brytanii odpowiedzialność ponosi, kto dostarcza środki służące do bezprawnego zwielokrotniania utworów lub kto udostępnia utwory audio oraz audiowizualne z naruszeniem praw autorskich.

Także przepisy prawne w Republice Południowej Afryki przewidują możliwość poniesienia odpowiedzialności zarówno przez osobę, która narusza prawa autorskie przysługujące twórcy, jak i osobę, która sprawia, że takiego czynu dopuszcza się osoba trzecia (pomocnictwo lub podżeganie).