Moduł 2: Umowy międzynarodowe
| Strona: | Biblioteka Uniwersytecka UMK |
| Kurs: | Prawo autorskie dla bibliotekarzy (kurs otwarty) |
| Książka: | Moduł 2: Umowy międzynarodowe |
| Wydrukowane przez użytkownika: | Gość |
| Data: | sobota, 27 kwiecień 2024, 07:22 |
Spis treści
- 1. Przedmiot modułu (nauki)
- 2. Analiza przypadku
- 3. Lekcja 2
- 4. Uzasadnienie dla systemu międzynarodowego
- 5. Umowy międzynarodowe
- 5.1. Konwencja Berneńska
- 5.2. Konwencja genewska o prawach autorskich (1952)
- 5.3. Konwencja rzymska (1961)
- 5.4. Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim (WCT)
- 5.5. Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Artystycznych Wykonaniach i Fonogramach (WPPT)
- 5.6. Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS)
- 5.7. Porozumienie dotyczące podrabianych towarów i piractwa w sieci (ACTA)
- 5.8. Regionalne porozumienia
- 5.9. Porozumienie o wolnym handlu i dwustronnych umowach inwestycyjnych
- 5.10. Test trzech kroków
- 6. Perspektywy dla krajów rozwijających się
- 7. Powrót do analizy przypadku
- 8. Zasoby dodatkowe
- 9. Zadania dodatkowe
- 10. Współautorzy
1. Przedmiot modułu (nauki)
Moduł ten wyjaśnia jak funkcjonuje międzynarodowe prawo autorskie, jak wpływa na kraje rozwijające się oraz w jaki sposób kraje rozwijające się mogą wpływać na kształt autorskiego prawa międzynarodowego.
2. Analiza przypadku
Profesor Anna rozważa różne ograniczenia prawa autorskiego przewidziane w umowach międzynarodowych. Zastanawia się, czy będzie miała możliwość, a jeśli tak to w jaki sposób, rozpowszechnić dowolny kurs dla studentów (np. z portalu uniwersytetu zagranicznego).
Profesor Anna prosi bibliotekarkę Natalię o pomoc w określeniu, które umowy międzynarodowe obowiązują w jej kraju.
Profesor Anna prosi bibliotekarkę Natalię o pomoc w określeniu, które umowy międzynarodowe obowiązują w jej kraju.
3. Lekcja 2
Lekcja 2 omawia umowy międzynarodowe, porozumienia wewnątrz Unii oraz inne porozumienia, test trzech kroków, perspektywy dla krajów rozwijających się.
4. Uzasadnienie dla systemu międzynarodowego
Analizując Moduł 1 "Prawo autorskie i domena publiczna" - tryb dostępu: https://moodle.umk.pl/BU/mod/book/view.php?id=107 należy dojść do wniosku, że każde państwo ma odrębne regulacje z zakresu prawa autorskiego. Swoboda w kreowaniu prawa jest jednak ograniczana, gdy dane państwo przystępuje do umowy międzynarodowej. Polska jest jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym polski porządek prawny musi być dostosowany do aktów prawa unijnego. Akty rangi międzynarodowej pozwalają na wyznaczenie pewnych minimalnych standardów, które muszą być stosowane przez strony. Powstaje pytanie czy regulacje międzynarodowe dotyczące prawa autorskiego są potrzebne. Oto dwie, tradycyjne, odpowiedzi na to pytanie.
I : Brak międzynarodowych standardów (unifikacji) mógłby doprowadzić do tworzenia przepisów, które zapewniałyby co prawda ochronę obywateli danego kraju, jednakże zapewniałyby słabszą ochronę cudzoziemcom - w takim samym stopniu zagrożonych naruszeniami prawa autorskiego (taka dyskryminacja była powszechna przed międzynarodową regulacją). Potrzeba niedyskryminacji za granicą spowodowała wzrost zainteresowania samych twórców uzyskaniem globalnej ochrony ich twórczości (sprzyja temu także proces globalizacji, łatwiejsza wymianą dóbr i usług pomiędzy państwami). W związku z tym uczciwe zasady wzajemnego uznawania praw autorskich przez państwa stały się znacznie ważniejsze niż przed laty.
II : Akt rangi międzynarodowej obliguje państwa do zapewnienia ochrony prawnoautorskiej zgodnych z przyjętymi standardami.
I : Brak międzynarodowych standardów (unifikacji) mógłby doprowadzić do tworzenia przepisów, które zapewniałyby co prawda ochronę obywateli danego kraju, jednakże zapewniałyby słabszą ochronę cudzoziemcom - w takim samym stopniu zagrożonych naruszeniami prawa autorskiego (taka dyskryminacja była powszechna przed międzynarodową regulacją). Potrzeba niedyskryminacji za granicą spowodowała wzrost zainteresowania samych twórców uzyskaniem globalnej ochrony ich twórczości (sprzyja temu także proces globalizacji, łatwiejsza wymianą dóbr i usług pomiędzy państwami). W związku z tym uczciwe zasady wzajemnego uznawania praw autorskich przez państwa stały się znacznie ważniejsze niż przed laty.
II : Akt rangi międzynarodowej obliguje państwa do zapewnienia ochrony prawnoautorskiej zgodnych z przyjętymi standardami.
5. Umowy międzynarodowe
Najprostszą drogą do stworzenia międzynarodowych standardów mógłby być pojedynczy traktat ratyfikowany przez wszystkie kraje. Niestety w praktyce jest to nieosiągalne. Obecnie zamiast jednej umowy jest sześć głównych wielostronnych (multilateralnych) konwencji oraz siódme porozumienie, które jest wysoce kontrowersyjne i podpisane przez zaledwie 8 państw (porozumienie ACTA). Każda umowa międzynarodowa wiąże różną grupę krajów - sygnatariuszy.
Więcej informacji o budowie oraz podziałach umów międzynarodowych można znaleźć w Wikipedii.
Umowa międzynarodowa – w jaki sposób dochodzi do jej podpisania?
Zbiór przedstawiony poniżej jest krótkim opisem sześciu głównych traktatów ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na państwa rozwijające się.
Więcej informacji o budowie oraz podziałach umów międzynarodowych można znaleźć w Wikipedii.
Umowa międzynarodowa – w jaki sposób dochodzi do jej podpisania?
Umowy międzynarodowe dotyczące prawa autorskiego powstawały w różny sposób. Podobnie było z ich implementacją. Zazwyczaj początkiem procesu powstania umowy międzynarodowej jest uznanie przez różne kraje istnienia potrzeby stworzenia wspólnych reguł dotyczących określonego zagadnienia. Kolejnym krokiem są negocjacje, które mogą potrwać nawet kilka lat. W trakcie negocjacji tworzone są projekty, które następnie przedstawia się delegatom każdego z państw. Delegaci prowadzą dyskusje, często wprowadzają poprawki do ich treści w celu osiągnięcia porozumienia. Konsensus może powstać w wyniku jednomyślnego porozumienia wśród wszystkich uczestniczących państw albo może być rezultatem nacisków wywieranych przez potężniejsze państwa na kraje słabsze. Gdy konsensus zostaje osiągnięty państwa zatwierdzają traktat poprzez jego podpisanie. Następnie rządy państw (współuczestniczących) ratyfikują traktat. Wówczas nabiera on mocy prawnej. Państwa, które nie były stroną w trakcie negocjacji traktatu mogą przystąpić do niego później przez akcesję.
W wielu państwach traktaty mają moc bezpośrednio obowiązujących aktów prawnych. Innymi słowy, gdy zostaną ratyfikowane, podmioty wszystkie prawa prywatnego (osoby fizyczne, osoby prawne) mogą się na nie powoływać, także poprzez wytoczenie powództwa w oparciu o postanowienia traktatu.W niektórych państwach traktaty nie mają mocy bezpośrednio obowiązującej. Wówczas konieczna jest implementacja traktatu przez krajowego ustawodawcę. W takim przypadku podstawą np. powództwa nie jest sama umowa międzynarodowa, a przepisy np. ustawy implementującej.
W wielu państwach traktaty mają moc bezpośrednio obowiązujących aktów prawnych. Innymi słowy, gdy zostaną ratyfikowane, podmioty wszystkie prawa prywatnego (osoby fizyczne, osoby prawne) mogą się na nie powoływać, także poprzez wytoczenie powództwa w oparciu o postanowienia traktatu.W niektórych państwach traktaty nie mają mocy bezpośrednio obowiązującej. Wówczas konieczna jest implementacja traktatu przez krajowego ustawodawcę. W takim przypadku podstawą np. powództwa nie jest sama umowa międzynarodowa, a przepisy np. ustawy implementującej.
Umowy międzynarodowe dotyczące prawa autorskiego:
Umowy międzynarodowe były uzgadniane w ramach organizacji międzynarodowych, które obecnie czuwają nad ich wykonywaniem. Czterema z sześciu administruje Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), jedną Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), jedną Światowa Organizacja Handlu (WTO). Konwencje były tworzone i wprowadzone w podobny, lecz nie w identyczny sposób.Żadna z sześciu umów międzynarodowych dotyczących prawa autorskiego nie zawiera kompleksowego zbioru norm lub standardów dotyczących całego systemu praw autorskich. Państwa sygnatariusze zobowiązane są do dostosowania prawa krajowego adekwatnie do postanowień umowy międzynarodowej, do której przystępują.Zbiór przedstawiony poniżej jest krótkim opisem sześciu głównych traktatów ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na państwa rozwijające się.
5.1. Konwencja Berneńska
W 1886 roku dziesięć europejskich państw podpisało Konwencję Berneńską o Ochronie Dzieł Literackich i Artystycznych (zwana dalej jako „Konwencją Berneńską”) w celu ujednolicenia niektórych zasad odnośnie prawa autorskiego. Od tego czasu do Konwencji Berneńskiej przystąpiły w sumie 164 państwa (lista państw oraz treść Konwencji dostępna jest pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/) . Z biegiem lat nastąpiło kilka zmian i nie wszystkie kraje ratyfikowały kolejne wersje Konwencji. Do Konwencji można przystąpić w dowolnym czasie.
Polska przystąpiła do Konwencji Berneńskiej 28 stycznia 1920 r.
I : Konwencja zakłada wzajemne respektowanie praw autorskich. Przykładowo wiersz napisany w Boliwii przez Boliwijczyka podlega takiej samej ochronie jak wiersz napisany przez obywatela Ghany w Ghanie.
II : Drugą zasadą jest „zasada asymilacji”. Zakłada ona, że każde państwo musi zapewnić taką samą ochronę prawnoautorską dla krajowych, jak i zagranicznych utworów. Odnosi się to także do sytuacji, gdy zagraniczne utwory nie są chronione na gruncie prawa autorskiego w kraju jego pochodzenia. Przykładowo wiersz napisany przez Boliwijczyka nie jest objęty ochroną w prawie Boliwii, ale może być objęty ochroną w Ghanie, gdy spełnia wymagania, od której zależy udzielenie ochrony prawnej przewidzianej w prawie Ghany.
III : Trzecia zasada zakłada pewien "automatyzm” w uzyskaniu ochrony. Państwa konwencyjne zobowiązały się nie wymagać od twórców pochodzących spoza państw sygnatariuszy, spełnienia dodatkowych wymogów formalnych w celu uzyskania ochrony prawno autorskiej (wymogi formalne mogą być przewidziane dla twórców - obywateli danego państwa, ale zazwyczaj one nie występują). Reguła ta ta może zostać zilustrowana w następujący sposób:Twórca powieści, który jest obywatelem Boliwii nie ma obowiązku rejestrowania czy spełnienia innych wymogów formalnych, w celu uzyskania ochrony w Ghanie, Indiach, Polsce czy innym państwie sygnatariuszu Konwencji Berneńskiej. Jego/jej powieść jest objęta automatyczną ochroną od momentu ustalenia utworu.
Konwencja Berneńska przewiduje także także inne szczegółowe zasady, m.in. określa minimalny czas ochrony praw autorskich (w odniesieniu do państw, które ratyfikowały najnowszą wersję Konwencji Berneńskiej to czas życia autora oraz okres 50 lat po jego śmierci. Nie dotyczy to fotografii i utworów kinematograficznych). Konwencja Berneńska wymaga także, by państwa sygnatariusze przyznały ochronę autorskim prawom osobistym twórcy.
Konwencja Berneńska określa także ramy dozwolonego użytku jako ograniczenia autorskich praw majątkowych. Konwencja wprowadza tzw. „test trzech kroków” (więcej o teście trzech kroków znajduje się w dalszej części modułu) dla określenia możliwych form korzystania z utworu bez konieczności zawierania stosownej umowy. Jednocześnie Konwencja pozostawia krajom członkowskim swobodę w tworzeniu innych, bardziej szczegółowych form dozwolonego użytku.
Ostatnia zmiana Konwencji Berneńskiej miała miejsce w 1971 r. w Paryżu. Państwa sygnatariusze dodały Aneks APPENDIX. SPECIAL PROVISIONS REGARDING DEVELOPING COUNTRIES (treść można znaleźć pod adresem – http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/trtdocs_wo001.html#P410_75777), który zawiera szczegółowe regulacje dotyczące państw rozwijających się. W szczególności państwa rozwijające się mogą dla pewnych utworów przewidywać, pod pewnymi warunkami, odejście od minimalnych standardów udzielenia minimalnej ochrony (z uwzględnieniem prawa do dokonania tłumaczenia i prawa do reprodukcji utworu objętego ochroną prawnoautorską).
Konwencja Berneńska wprowadziła rozmaite standardy ochrony praw autorskich. W rezultacie ustawodawca krajowy ma w dużym stopniu swobodę co do sposobu wprowadzenia wymogów konwencyjnych (np. poprzez implementację). Przykładowo Konwencja Berneńska w 1988 r została przyjęta przez Kongres Stanów Zjednoczonych tylko w minimalnym, niezbędnym stopniu.
Treść Konwencji dostępna jest pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/ lub w słowniku pojęć (hasło: Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych).
Polska przystąpiła do Konwencji Berneńskiej 28 stycznia 1920 r.
I : Konwencja zakłada wzajemne respektowanie praw autorskich. Przykładowo wiersz napisany w Boliwii przez Boliwijczyka podlega takiej samej ochronie jak wiersz napisany przez obywatela Ghany w Ghanie.
II : Drugą zasadą jest „zasada asymilacji”. Zakłada ona, że każde państwo musi zapewnić taką samą ochronę prawnoautorską dla krajowych, jak i zagranicznych utworów. Odnosi się to także do sytuacji, gdy zagraniczne utwory nie są chronione na gruncie prawa autorskiego w kraju jego pochodzenia. Przykładowo wiersz napisany przez Boliwijczyka nie jest objęty ochroną w prawie Boliwii, ale może być objęty ochroną w Ghanie, gdy spełnia wymagania, od której zależy udzielenie ochrony prawnej przewidzianej w prawie Ghany.
III : Trzecia zasada zakłada pewien "automatyzm” w uzyskaniu ochrony. Państwa konwencyjne zobowiązały się nie wymagać od twórców pochodzących spoza państw sygnatariuszy, spełnienia dodatkowych wymogów formalnych w celu uzyskania ochrony prawno autorskiej (wymogi formalne mogą być przewidziane dla twórców - obywateli danego państwa, ale zazwyczaj one nie występują). Reguła ta ta może zostać zilustrowana w następujący sposób:Twórca powieści, który jest obywatelem Boliwii nie ma obowiązku rejestrowania czy spełnienia innych wymogów formalnych, w celu uzyskania ochrony w Ghanie, Indiach, Polsce czy innym państwie sygnatariuszu Konwencji Berneńskiej. Jego/jej powieść jest objęta automatyczną ochroną od momentu ustalenia utworu.
Konwencja Berneńska przewiduje także także inne szczegółowe zasady, m.in. określa minimalny czas ochrony praw autorskich (w odniesieniu do państw, które ratyfikowały najnowszą wersję Konwencji Berneńskiej to czas życia autora oraz okres 50 lat po jego śmierci. Nie dotyczy to fotografii i utworów kinematograficznych). Konwencja Berneńska wymaga także, by państwa sygnatariusze przyznały ochronę autorskim prawom osobistym twórcy.
Konwencja Berneńska określa także ramy dozwolonego użytku jako ograniczenia autorskich praw majątkowych. Konwencja wprowadza tzw. „test trzech kroków” (więcej o teście trzech kroków znajduje się w dalszej części modułu) dla określenia możliwych form korzystania z utworu bez konieczności zawierania stosownej umowy. Jednocześnie Konwencja pozostawia krajom członkowskim swobodę w tworzeniu innych, bardziej szczegółowych form dozwolonego użytku.
Ostatnia zmiana Konwencji Berneńskiej miała miejsce w 1971 r. w Paryżu. Państwa sygnatariusze dodały Aneks APPENDIX. SPECIAL PROVISIONS REGARDING DEVELOPING COUNTRIES (treść można znaleźć pod adresem – http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/trtdocs_wo001.html#P410_75777), który zawiera szczegółowe regulacje dotyczące państw rozwijających się. W szczególności państwa rozwijające się mogą dla pewnych utworów przewidywać, pod pewnymi warunkami, odejście od minimalnych standardów udzielenia minimalnej ochrony (z uwzględnieniem prawa do dokonania tłumaczenia i prawa do reprodukcji utworu objętego ochroną prawnoautorską).
Konwencja Berneńska wprowadziła rozmaite standardy ochrony praw autorskich. W rezultacie ustawodawca krajowy ma w dużym stopniu swobodę co do sposobu wprowadzenia wymogów konwencyjnych (np. poprzez implementację). Przykładowo Konwencja Berneńska w 1988 r została przyjęta przez Kongres Stanów Zjednoczonych tylko w minimalnym, niezbędnym stopniu.
Treść Konwencji dostępna jest pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/ lub w słowniku pojęć (hasło: Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych).
5.2. Konwencja genewska o prawach autorskich (1952)
Powszechna Konwencja o Prawie Autorskim (dalej jako UCC) została opracowana przez UNESCO i przyjęta w 1952 roku. Miała stanowić alternatywę wobec Konwencji Berneńskiej. UCC powstała na skutek dążenia kilku krajów (w tym Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego). Celem było zapewnienie wielostronnej ochrony praw autorskich bez konieczności przystępowania do Konwencji Berneńskiej.
Przepisy UCC są bardziej elastyczne niż przepisy Konwencji Berneńskiej co wynikało głównie z faktu, że podpisały ją kraje znajdujące się na różnych etapach rozwoju społecznego jak i gospodarczego. UCC podobnie jak Konwencja Berneńska zawiera zasadę wzajemnego respektowania praw i zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji zagranicznych autorów. Zawiera jednak mniej wymagań, które państwa sygnatariusze muszą przestrzegać.
UCC straciła na znaczeniu w większości krajów, które są teraz stroną Konwencji Berneńskiej lub/i są członkami WTO. Obowiązki członków WTO dotyczące praw autorskich, które są regulowane przez porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS), omówiono poniżej.
Lista państw sygnatariuszy.
Tekst powszechnej konwencji genewskiej.
Przegląd.
Przepisy UCC są bardziej elastyczne niż przepisy Konwencji Berneńskiej co wynikało głównie z faktu, że podpisały ją kraje znajdujące się na różnych etapach rozwoju społecznego jak i gospodarczego. UCC podobnie jak Konwencja Berneńska zawiera zasadę wzajemnego respektowania praw i zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji zagranicznych autorów. Zawiera jednak mniej wymagań, które państwa sygnatariusze muszą przestrzegać.
UCC straciła na znaczeniu w większości krajów, które są teraz stroną Konwencji Berneńskiej lub/i są członkami WTO. Obowiązki członków WTO dotyczące praw autorskich, które są regulowane przez porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS), omówiono poniżej.
Lista państw sygnatariuszy.
Tekst powszechnej konwencji genewskiej.
Przegląd.
5.3. Konwencja rzymska (1961)
Od czasu podpisania Konwencji Berneńskiej (1886 r.) do 1961 r. nastąpił znaczny rozwój techniki. Przykładem może być wynalezienie magnetofonu, który zrewolucjonizował kopiowanie utworów dźwiękowych. Konwencja Berneńska (1886 r.) odnosiła się wyłącznie do dzieł drukowanych i tym samym nie umożliwiała właścicielom praw autorskich ochrony prawnoautorskiej w odniesieniu do sposobu działania magnetofonu. W odpowiedzi na dostrzegane potrzeby silniejszej ochrony prawnej utworów, Konwencja Rzymska o Ochronie Wykonawców, Producentów Fonogramów oraz Organizacji Nadawczych, została zawarta przez członków WIPO dnia 26 października 1961 roku.
Ochrona przysługuje szerokiemu kręgowi podmiotów począwszy od twórcy utworu, producentów fonogramu jak i osób, które wniosły inny wkład w powstawanie utworu. Ochrona przewidziana w Konwencji Rzymskiej odnosi się do fonogramu (nośnika) jakim może być np. kaseta czy płyta CD.
Konwencja Rzymska wymaga od państw sygnatariuszy przyznania środków ochrony artystom wykonawcom, producentom fonogramów oraz organizacjom nadawczym. Jednocześnie przewiduje dozwolony użytek (ogranicza ochronę) praw pokrewnych podlegających ochronie (np. na cele oświatowe, badania naukowe, użytek prywatny). Jak dotąd 91 krajów podpisało Konwencję Rzymską. Poniżej znajduje się mapa (stan na luty 2010) przedstawiająca państwa, które podpisały Konwencję.
Do Konwencji Rzymskiej mogą przystąpić tylko te kraje, które są stronami Konwencji Berneńskiej lub Powszechnej Konwencji o Prawie Autorskim.
Podobnie jak w przypadku innych umów międzynarodowych przystąpienie do Konwencji Rzymskiej nie pozwala jasno przewidzieć, jaki wpływ będzie miało przystąpienie państwa do Konwencji w odniesieniu do zmiany przepisów prawa krajowego. Z drugiej strony jednak przepisy krajowe muszą być zgodne z głównymi postanowieniami traktatu).
Więcej informacji na temat Konwencji Rzymskiej można znaleźć czytając jej tekst lub w słowniku pojęć pod hasłem Konwencja Rzymska.
5.4. Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim (WCT)
W erze cyfrowej wzrosła liczba sposobów i form, w jakich można rozpowszechniać utwory. Nagrania dźwiękowe, artykuły, fotografie i książki są obecnie coraz najczęściej przechowywane w formie elektronicznej. W związku z tym mogą one w łatwy sposób zostać rozpowszechnione za pośrednictwem Internetu czy umieszczone w bazach danych. Elektroniczna forma zapisu pozwala na efektywniejsze przechowywanie utworów, jednakże sprawia również, że łatwiejsze staje się rozpowszechnianie utworów w sposób bezprawny (np. poprzez udostępnianie plików w serwisach typu peer to peer).
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) stworzyła dwa traktaty odnoszące się do ochrony praw autorskich w erze cyfrowej. Są to:
Więcej informacji o WCT można znaleźć czytając tekst traktatu.
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) stworzyła dwa traktaty odnoszące się do ochrony praw autorskich w erze cyfrowej. Są to:
- Taktat WIPO o prawie autorskim (WCT);
- Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach (WPPT ).
Więcej informacji o WCT można znaleźć czytając tekst traktatu.
5.5. Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Artystycznych Wykonaniach i Fonogramach (WPPT)
Traktat WIPO o Artystycznych Wykonaniach i Fonogramach (zwany dalej WPPT) został podpisany przez państwa członkowskie WIPO w dniu 20 grudnia 1996 roku. W Polsce zaczął obowiązywać od 21 października 2003 roku. 89 państw jest stroną WPPT.
WPPT poszerza zakres ochrony własności intelektualnej (Intelectual Property) artystów wykonawców i producentów fonogramów. Fonogramy w ujęciu traktatu to płyty winylowe, kasety, płyty kompaktowe, inne nośniki do przechowywania nagrań muzycznych oraz cyfrowe nagrania audio takie jak np. format MP3. W myśl WPPT producenci fonogramów otrzymują tylko prawa majątkowe zaś twórcom przysługują autorskie prawa osobiste.
Niezależnie od praw majątkowych artysty wykonawcy, a nawet po ich przekazaniu, artysta ma, w odniesieniu do swoich artystycznych wykonań dźwiękowych oraz do ich utrwalonej wersji na fonogramach, prawo do żądania identyfikowania go jako twórcy – autorskie prawo osobiste. Wyjątek stanowią jednak przypadki, gdy pominięcie spowodowane jest sposobem korzystania z danego artystycznego wykonania (np. użycie utworu w reklamie).
Artysta ma prawo do sprzeciwiania się jakimkolwiek zniekształceniom, okrojeniom bądź innym modyfikacjom jego artystycznego wykonania, które mogłoby naruszać jego dobre imię. Prawa te zostają utrzymane także po śmierci artysty wykonawcy, do czasu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych. Traktat szczegółowo odnosi się także do:
Więcej o Traktacie można dowiedzieć się czytając jego treść.
WPPT poszerza zakres ochrony własności intelektualnej (Intelectual Property) artystów wykonawców i producentów fonogramów. Fonogramy w ujęciu traktatu to płyty winylowe, kasety, płyty kompaktowe, inne nośniki do przechowywania nagrań muzycznych oraz cyfrowe nagrania audio takie jak np. format MP3. W myśl WPPT producenci fonogramów otrzymują tylko prawa majątkowe zaś twórcom przysługują autorskie prawa osobiste.
Niezależnie od praw majątkowych artysty wykonawcy, a nawet po ich przekazaniu, artysta ma, w odniesieniu do swoich artystycznych wykonań dźwiękowych oraz do ich utrwalonej wersji na fonogramach, prawo do żądania identyfikowania go jako twórcy – autorskie prawo osobiste. Wyjątek stanowią jednak przypadki, gdy pominięcie spowodowane jest sposobem korzystania z danego artystycznego wykonania (np. użycie utworu w reklamie).
Artysta ma prawo do sprzeciwiania się jakimkolwiek zniekształceniom, okrojeniom bądź innym modyfikacjom jego artystycznego wykonania, które mogłoby naruszać jego dobre imię. Prawa te zostają utrzymane także po śmierci artysty wykonawcy, do czasu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych. Traktat szczegółowo odnosi się także do:
- praw majątkowych artystów wykonawców do ich nieutrwalonych artystycznych wykonań;
- prawa zwielokrotnienia;
- prawa wprowadzenia do obrotu;
- prawa najmu;
- prawa publicznego udostępniania utrwalonych artystycznych wykonań.
Więcej o Traktacie można dowiedzieć się czytając jego treść.
5.6. Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS)
Porozumienie TRIPS jest międzynarodową umową stworzoną przez Światową Organizację Handlu (WTO). Stanowi załącznik do porozumienia w sprawie utworzenia WTO. Porozumienie TRIPS zostało zawarte w 1994 r. Polska przystąpiła do niego 1 czerwca 1995 r.
TRIPS ustanawia minimalne standardy, jakie mają obowiązywać odnośnie ochrony własności intelektualnej w państwach członkowskich WTO (w tym praw autorskich). Dodatkowo przewiduje zasadę równego traktowania. Przepisy prawa materialnego TRIPS nie różnią się zbytnio od zapisów w Konwencji Berneńskiej. Główna różnica sprowadza się do tego, że TRIPS zobowiązuje kraje członkowskie do przyznania ochrony praw autorskich programom komputerowym oraz bazom danych. TRIPS nie przewiduje ochrony praw autorskich osobistych (te zaś chroni Konwencja Berneńska).
Najważniejsze nowe regulacje zawarte w TRIPS dotyczą sankcji za naruszenie praw autorskich. Ponadto umowa ta tworzy mechanizm rozwiązywania sporów.TRIPS pozwala na pewną elastyczność odnośnie sposobów implementacji, co ma umożliwić krajom rozwijającym się na stopniowe wprowadzanie postanowień TRIPS do ich porządków prawnych, uwzględniające konieczność zapewnienia równowagi interesów różnych podmiotów oraz poziom ich rozwoju.
Więcej o TRIPS można dowiedzieć się czytając tekst porozumienia.
TRIPS ustanawia minimalne standardy, jakie mają obowiązywać odnośnie ochrony własności intelektualnej w państwach członkowskich WTO (w tym praw autorskich). Dodatkowo przewiduje zasadę równego traktowania. Przepisy prawa materialnego TRIPS nie różnią się zbytnio od zapisów w Konwencji Berneńskiej. Główna różnica sprowadza się do tego, że TRIPS zobowiązuje kraje członkowskie do przyznania ochrony praw autorskich programom komputerowym oraz bazom danych. TRIPS nie przewiduje ochrony praw autorskich osobistych (te zaś chroni Konwencja Berneńska).
Najważniejsze nowe regulacje zawarte w TRIPS dotyczą sankcji za naruszenie praw autorskich. Ponadto umowa ta tworzy mechanizm rozwiązywania sporów.TRIPS pozwala na pewną elastyczność odnośnie sposobów implementacji, co ma umożliwić krajom rozwijającym się na stopniowe wprowadzanie postanowień TRIPS do ich porządków prawnych, uwzględniające konieczność zapewnienia równowagi interesów różnych podmiotów oraz poziom ich rozwoju.
Więcej o TRIPS można dowiedzieć się czytając tekst porozumienia.
5.7. Porozumienie dotyczące podrabianych towarów i piractwa w sieci (ACTA)
Obok sześciu wspomnianych traktatów warto odnotować także kontrowersyjną umowę międzynarodową podpisaną przez niewiele krajów. W październiku 2007 r., Stany Zjednoczone, Wspólnota Europejska, Szwajcaria i Japonia ogłosiły, że podejmą negocjacje w celu utworzenia nowego traktatu odnoszącego się do egzekwowania praw własności intelektualnej. Do negocjacji przyłączyły także Australia, Korea Południowa, Nowa Zelandia i Meksyk. Kontrowersje budził sposób negocjacji oraz wypracowane postanowienia ACTA. Sporne postanowienia dotyczą m.in. możliwości naruszania prywatności i praw podstawowych w celu zwalczania piractwa (np. poprzez monitorowanie treści przez dostawców Internetu i możliwość przekazywania informacji o potencjalnych osobach naruszających prawo autorskie). Porozumieniu zarzucano także, że państwa uczestniczące w negocjacjach opracowały je potajemnie, przez co inne kraje nie miały wpływu na jego treść.
W dniach 16-18 czerwca 2010 r. odbyła się konferencja w Washington College of Law poświęcona porozumieniu ACTA. Na konferencję przybyło ponad 90 naukowców, praktyków oraz przedstawicieli organizacji pożytku publicznego z 6 kontynentów. Ich wnioski zostały opublikowane na stronie internetowej American University Washington College of Law. Grupa 75 profesorów podpisała list do prezydenta USA B. Obamy z zaleceniami dokonania wielu zmian w umowie.
Pomimo licznych protestów ACTA podpisało 8 państw: USA, Australia, Kanada, Japonia, Korea, Maroko, Nowa Zelandia i Singapur (w ceremonii uczestniczyli także przedstawiciele UE, Meksyku oraz Szwajcarii). Porozumienie ACTA będzie otwarte do podpisu do 31 marca 2013 r. Fakt jego podpisania (w Tokio) spowoduje, że być może także inne kraje do niego przystąpią. Jest jednak wątpliwe, czy ACTA jest w całości zgodne z prawem Unii Europejskiej.
Tekst porozumienia dostępny jest w Internecie.
Przez Polskę przetoczyły się duże protesty w styczniu i lutym 2012 roku przeciwko ACTA. Rząd Polski i tak podpisał porozumienie wbrew młodym ludziom, którzy demonstrowali swoje niezadowolenie. Bardzo wiele organizacji pozarządowych wysyłało listy do decydentów z prośbą o wstrzymanie się z decyzjami, między innymi Koalicja Otwartej Edukacji i Stowarzyszenie EBIB.
W dniach 16-18 czerwca 2010 r. odbyła się konferencja w Washington College of Law poświęcona porozumieniu ACTA. Na konferencję przybyło ponad 90 naukowców, praktyków oraz przedstawicieli organizacji pożytku publicznego z 6 kontynentów. Ich wnioski zostały opublikowane na stronie internetowej American University Washington College of Law. Grupa 75 profesorów podpisała list do prezydenta USA B. Obamy z zaleceniami dokonania wielu zmian w umowie.
Pomimo licznych protestów ACTA podpisało 8 państw: USA, Australia, Kanada, Japonia, Korea, Maroko, Nowa Zelandia i Singapur (w ceremonii uczestniczyli także przedstawiciele UE, Meksyku oraz Szwajcarii). Porozumienie ACTA będzie otwarte do podpisu do 31 marca 2013 r. Fakt jego podpisania (w Tokio) spowoduje, że być może także inne kraje do niego przystąpią. Jest jednak wątpliwe, czy ACTA jest w całości zgodne z prawem Unii Europejskiej.
Tekst porozumienia dostępny jest w Internecie.
Przez Polskę przetoczyły się duże protesty w styczniu i lutym 2012 roku przeciwko ACTA. Rząd Polski i tak podpisał porozumienie wbrew młodym ludziom, którzy demonstrowali swoje niezadowolenie. Bardzo wiele organizacji pozarządowych wysyłało listy do decydentów z prośbą o wstrzymanie się z decyzjami, między innymi Koalicja Otwartej Edukacji i Stowarzyszenie EBIB.
5.8. Regionalne porozumienia
Porozumienia w ramach UE:
Umowy międzynarodowe zawierają podstawowe postanowienia, które mają wpływ na kształt prawa autorskiego państw sygnatariuszy. Podobnie jest w przypadku krajów należących do Unii Europejskiej - są one zobowiązane dostosowywać prawo krajowe do tzw. prawa wtórnego UE (np. dyrektyw).
Mapa państw członkowskich UE oraz ubiegających się o członkostwo znajduje się pod adresem http://www.ezilon.com/european_maps.htm. Począwszy od 1991 r. UE przyjęła kilka dyrektyw dotyczących prawa autorskiego. Dyrektywa zobowiązuje kraje członkowskie do dostosowania swoich przepisów krajowych do zgodności z jej wymaganiami. Państwa członkowskie mają określony termin na dokonanie stosownych zmian w przepisach. Dyrektywy nie narzucają sposobu, metod i środków, w jaki przepisy krajowe mają zostać zmienione.
Najważniejsze dyrektywy:
Mapa państw członkowskich UE oraz ubiegających się o członkostwo znajduje się pod adresem http://www.ezilon.com/european_maps.htm. Począwszy od 1991 r. UE przyjęła kilka dyrektyw dotyczących prawa autorskiego. Dyrektywa zobowiązuje kraje członkowskie do dostosowania swoich przepisów krajowych do zgodności z jej wymaganiami. Państwa członkowskie mają określony termin na dokonanie stosownych zmian w przepisach. Dyrektywy nie narzucają sposobu, metod i środków, w jaki przepisy krajowe mają zostać zmienione.
Najważniejsze dyrektywy:
- Dyrektywa Rady 91/250/WE z dnia 14.05.1991 r o prawnej ochronie programów komputerowych: dyrektywa wymaga udzielenia ochrony prawnej twórcom oprogramowania niezależnie od poziomu twórczości;
- Dyrektywa Rady 92/100/WE z dnia 19.11.1992 r. o prawie najmu i użyczania oraz określonych prawach pokrewnych w zakresie własności intelektualnej: dyrektywa, w aspekcie ważnym dla bibliotekarzy, zostanie szerzej omówiona w module 4.
- Dyrektywa Rady nr 93/83/WE z dnia 27.09.1993 o prawie autorskim i prawach pokrewnych w odniesieniu do przekazu satelitarnego i rozpowszechniania kablowego;
- Dyrektywa Rady 93/83/WE z 29.10.1993 r. o ujednolicaniu czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych prawach pokrewnych: dyrektywa wymaga od państw członkowskich zwiększenia czasu ochrony względem Konwencji Berneńskiej (Konwencja Berneńska przewiduje okres ochrony trwający 50 lat po śmierci twórcy);
- Dyrektywa Rady 96/9/WE z dnia 11.03.1996 r. o prawnej ochronie baz danych;
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/84/WE z dnia 27 września 2001 r. w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki;
- Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz. Urz. z 2004 r. Nr L 157/45);
- Dyrektywa Rady 2006/116/WE z 12.12.2006 r. (zmieniona 12.10.2011) w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych: zmiana dotyczy przedłużenia czasu ochrony praw autorskich do nagrań dźwiękowych z 50 do 70 lat. Na implementację przepisów państwa członkowskie mają czas do 1 listopada 2013 r.
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29 WE w sprawie harmonizacji niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym z dnia 22.05.2001 r. : celem jest harmonizacja pojęć występujących na gruncie prawa autorskiego (np. wprowadzenie do obrotu, rozpowszechnienie), ujednolicenie porządków prawnych państw członkowskich, dostosowanie prawa UE do postanowień obowiązujących na gruncie umów międzynarodowych.
Inne porozumienia
Dla krajów afrykańskich ważne znaczenie ma zaktualizowana Umowa Bangui (ratyfikowana w 1999 r., weszła w życie w 2002 r.), która reguluje sytuację krajów członkowskich Afrykańskiej Organizacji Własności Intelektualnej (OAPI) - Benin, Burkina Faso, Kamerun, Afryka Środkowa, Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gwinea Równikowa, Gabon, Gwinea, Gwinea Bissau, Mali, Mauretania, Niger, Senegal, Czad i Togo.Artykuły 8 i 10 załącznika VII do Umowy określają, w szczególności, bogatą listę osobistych praw autorskich (odzwierciedlające jego początki we francuskim prawie autorskim), natomiast Artykuł 9 określa równie bogatą listę praw majątkowych, w tym prawa najmu. Artykuły 11 do 21 wyłączają z tych praw długą listę wyjątków i ograniczeń (więcej w Module 4 i Module 5).Dla USA, Kanady i Meksyku ważne znaczenie ma Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu lub Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA - zawarta w 1994 r.) Porozumienie ogranicza swobodę tych trzech krajów w definiowaniu ich prawa własności intelektualnej. Jednakże w odniesieniu do praw autorskich NAFTA, w szczególności, podobna jest do Układu TRIPS, omówionego powyżej.
Pozostałe organizacje regionalne mogą wpływać na systemy praw autorskich krajów członkowskich przynależących do nich – w większości jeszcze jednak tego nie zrobiły. Przykładowo takimi organizacjami są Wspólnota Andyjska (CAN) - Boliwia, Kolumbia, Ekwador i Peru; Mercosur - Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj, Wenezuela od 2005 r. z członkostwem niepełnym i Afrykańska Organizacja Własności Intelektualnej (ARIPO) - Botswana, Gambia, Ghana, Kenia, Lesotho, Liberia, Malawi, Mozambik, Namibia, Rwanda, Sierra Leone, Somalia, Sudan, Suazi, Tanzania , Uganda, Zambia i Zimbabwe.
5.9. Porozumienie o wolnym handlu i dwustronnych umowach inwestycyjnych
Wielostronne umowy, takie jak TRIPS, mogą stanowić podstawę globalnej ochrony dla właścicieli praw autorskich ponieważ ustanawiają minimum norm w zakresie ochrony. Czasami ochrona ta jest nawet na wyższym poziomie (na skutek zawarcia dwustronnych umów pomiędzy państwami lub organizacjami, w których skład wchodzą różne kraje). Umowy dwustronne o prawie autorskim często rozwiązują konkretne problemy między dwoma stronami. Umowy te są powszechnie znane jako umowy o wolnym handlu (FTA) lub dwustronne umowy inwestycyjne (BITS).
Zazwyczaj tego typu umowy dwustronne ograniczają elastyczność w dostosowaniu przepisów krajowych, którą zapewnia TRIPS albo wprowadzają bardziej rygorystyczne standardy dotyczące ochrony praw autorskich. Przykładowo rząd USA porozumiał się do co zakazu obchodzenia postanowień wielostronnych zobowiązań międzynarodowych w dwustronnych umowach o wolnym handlu (FTA) z Jordanią, Singapurem, Chile, Maroko, Bahrajnem i Omanem. Podobnie UE wynegocjowała umowy o wolnym handlu (FTA) z krajami rozwijającymi się, które znacznie ograniczają swobodę tych państw w regulacji prawa autorskiego.
Umowy o wolnym handlu (FTA) i dwustronne umowy inwestycyjne (BIT) są wysoce kontrowersyjne. Wielu uczonych i przedstawicieli krajów rozwijających się uważa je za narzędzia nadużywania władzy przez kraje rozwinięte wobec słabszych. Przeciwnicy proponowanych FTAs lub BITs są w stanie czasem zapobiec ich przyjęciu lub modyfikacji. Polska jest stroną środkowoeuropejskiego porozumienia o wolnym handlu (CEFTA). Więcej informacji o porozumieniu w Wikipedii.
Zazwyczaj tego typu umowy dwustronne ograniczają elastyczność w dostosowaniu przepisów krajowych, którą zapewnia TRIPS albo wprowadzają bardziej rygorystyczne standardy dotyczące ochrony praw autorskich. Przykładowo rząd USA porozumiał się do co zakazu obchodzenia postanowień wielostronnych zobowiązań międzynarodowych w dwustronnych umowach o wolnym handlu (FTA) z Jordanią, Singapurem, Chile, Maroko, Bahrajnem i Omanem. Podobnie UE wynegocjowała umowy o wolnym handlu (FTA) z krajami rozwijającymi się, które znacznie ograniczają swobodę tych państw w regulacji prawa autorskiego.
Umowy o wolnym handlu (FTA) i dwustronne umowy inwestycyjne (BIT) są wysoce kontrowersyjne. Wielu uczonych i przedstawicieli krajów rozwijających się uważa je za narzędzia nadużywania władzy przez kraje rozwinięte wobec słabszych. Przeciwnicy proponowanych FTAs lub BITs są w stanie czasem zapobiec ich przyjęciu lub modyfikacji. Polska jest stroną środkowoeuropejskiego porozumienia o wolnym handlu (CEFTA). Więcej informacji o porozumieniu w Wikipedii.
5.10. Test trzech kroków
Większość z głównych regionalnych, dwustronnych i wielostronnych umów odnosi się do „testu trzech kroków”, który określa granice tworzenia (w wewnętrznych porządkach prawnych) różnych form dozwolonego użytku. „Test trzech kroków” pojawił się po raz pierwszy w 1967 roku przy okazji rewizji Konwencji Berneńskiej. Stanowi ona:
Zakresy poszczególnych wersji testu pozostają jednak różne. Przykładowo "test trzech kroków" zawarty w Konwencji Berneńskiej odnosi się jedynie do form dozwolonego użytku związanych z prawem do reprodukcji, test zawarty w artykule 13 umowy TRIPS stosuje się do wszelkich ograniczeń. Różnice dotyczą także samego sformułowania – np. Konwencja Berneńska wymaga, by wyjątek lub ograniczenie „nie przynosiło nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom twórcy.”; z kolei TRIPS zakłada, że wyjątek lub ograniczenie nie ma przynieść „nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom uprawnionego”.
Biorąc pod uwagę fakt przyjmowania postanowień przewidujących „test trzech kroków” w różnych aktach prawnych, mogłoby się wydawać, że jego znaczenie jest w pełni jasne. W praktyce jednak okazuje się, że np. jego treść zawarta w Konwencji Berneńskiej nie została nigdy oficjalnie zinterpretowana. Z kolei art. 13 TRIPS został poddany wykładni tylko raz, zatem zakres obowiązywania tej interpretacji na arenie międzynarodowej nie jest jasny. Ponadto praktyka orzecznicza sądów krajowych jest także daleka od jednolitości w tym zakresie. Mając świadomość tych niejasności, komentatorzy toczą spór o to, na ile restrykcyjny jest "test trzech kroków". Z jednej strony, niektórzy z nich wyrażają skrajną opinię, że doktryna dozwolonego użytku (fair-use) w USA (omawiana w Module 4) łamie zasady testu i dlatego USA powinno przestać stosować wspomnianą doktrynę, zaś kraje rozwijające się nie powinny jej przyjmować. Z drugiej zaś (czego przykładem jest opinia Williama Patry) powyższa interpretacja jest wysoce niewiarygodna.
Drugim skrajnym stanowiskiem jest pogląd określany jako „zrównoważona interpretacja testu trzech kroków w prawie autorskim”. Zgodnie z nim wyjątek lub ograniczenie, które nie wypełnia wszystkich trzech przesłanek nie powinno być automatycznie uznawane za naruszające zasady testu. Wszystkie trzy elementy testu powinny być raczej brane pod uwagę razem w „ocenie całościowej”, która zawiera w sobie również potencjalne zagrożenia dla „praw człowieka i podstawowych wolności”, „wolnej konkurencji” i „innego interesu publicznego, w szczególności dla postępu naukowego oraz kulturalnego, społecznego lub ekonomicznego rozwoju”, a ponadto dla istotnego interesu posiadaczy praw autorskich w sprawiedliwym wynagrodzeniu, które mogą być spowodowane przez nadmierną ochronę praw autorskich. Powyższa propozycja ma dwie zalety. Po pierwsze, dobrze wypełnia fundamentalny cel prawa autorskiego w ogóle, które, jak zauważyliśmy, szuka równowagi między interesem twórców a interesem społeczeństwa w maksymalizacji dostępu do idei i informacji.Po drugie, wywodzi ona ochronę „prawowitych” interesów autora lub innego uprawnionego z faktu pojawiania się tego zwrotu we wszystkich wersach testu. Posiada ona jednak jedną słabość: właściwie wszystkie sądy i trybunały, które dotąd wzięły test pod uwagę uznały, że jego trzy przesłanki muszą być spełnione jednocześnie.
Inną interpretacją, która nie przejawia powyższych wad, jednocześnie zachowując zalety wspomnianej “zrównoważonej interpretacji” została w ostatnim czasie przedstawiona przez Profesorów Hugenholtza i Okediji. Według nich “ograniczenia i wyjątki, które (1) nie są szczególnie znaczne, (2) nie pozbawiają uprawnionych istniejących lub potencjalnych źródeł rzeczywistego dochodu i (3) nie czynią uprawnionym przesadnej krzywdy, przechodzą test pozytywnie.” Ta propozycja jest uzasadniona długą i drobiazgową dyskusją na temat ewolucji testu trzech kroków i zasługuje na rozważenie.
Z powyższych rozważań można wyciągnąć ważne, ogólne, wnioski: znaczenie pojęć w zakresie praw autorskich, zawartych także w umowach międzynarodowych, jest często niejasne, ich interpretację pozostawiono praktyce. W związku z tym bibliotekarze lub inne grupy zawodowe, z krajów rozwijających się, mają możliwość opowiedzenia się za jednym z możliwych znaczeń lub tworzenia własnej interpretacji, która zapewnia większą swobodę w korzystaniu z praw autorskich. W kolejnych modułach aspekt ten zostanie omówiony szerzej.
Większość międzynarodowych umów w zakresie prawa autorskiego powtarza – w różnej formie – treść tego postanowienia. Można je odnaleźć np. w Porozumieniu w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS – art. 13), w Traktacie o Prawach Autorskich Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WCT – art. 10), niektórych dyrektywach Unii Europejskiej o prawie autorskim oraz kilku umowach dwustronnych. Ponadto treść tego postanowienia jest także zawarta w wewnętrznych regulacjach prawnoautorskich (np. we Francji, Portugalii, Chinach, Australii, a także Polski). Istotne jest także, że nawet wówczas, gdy prawo wewnętrzne nie implementuje tej zasady w sposób wyraźny, sądy niejednokrotnie przywołują ją stosując krajowe prawo autorskie.“Ustawodawstwu państw należących do Związku daje się możliwość [a] zezwolenia na reprodukcję tych dzieł w pewnych szczególnych wypadkach, pod warunkiem że [b] reprodukcja ta nie wyrządzi szkody normalnemu korzystaniu z dzieła ani [c] nie przyniesie nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom autora.”
Zakresy poszczególnych wersji testu pozostają jednak różne. Przykładowo "test trzech kroków" zawarty w Konwencji Berneńskiej odnosi się jedynie do form dozwolonego użytku związanych z prawem do reprodukcji, test zawarty w artykule 13 umowy TRIPS stosuje się do wszelkich ograniczeń. Różnice dotyczą także samego sformułowania – np. Konwencja Berneńska wymaga, by wyjątek lub ograniczenie „nie przynosiło nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom twórcy.”; z kolei TRIPS zakłada, że wyjątek lub ograniczenie nie ma przynieść „nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom uprawnionego”.
Biorąc pod uwagę fakt przyjmowania postanowień przewidujących „test trzech kroków” w różnych aktach prawnych, mogłoby się wydawać, że jego znaczenie jest w pełni jasne. W praktyce jednak okazuje się, że np. jego treść zawarta w Konwencji Berneńskiej nie została nigdy oficjalnie zinterpretowana. Z kolei art. 13 TRIPS został poddany wykładni tylko raz, zatem zakres obowiązywania tej interpretacji na arenie międzynarodowej nie jest jasny. Ponadto praktyka orzecznicza sądów krajowych jest także daleka od jednolitości w tym zakresie. Mając świadomość tych niejasności, komentatorzy toczą spór o to, na ile restrykcyjny jest "test trzech kroków". Z jednej strony, niektórzy z nich wyrażają skrajną opinię, że doktryna dozwolonego użytku (fair-use) w USA (omawiana w Module 4) łamie zasady testu i dlatego USA powinno przestać stosować wspomnianą doktrynę, zaś kraje rozwijające się nie powinny jej przyjmować. Z drugiej zaś (czego przykładem jest opinia Williama Patry) powyższa interpretacja jest wysoce niewiarygodna.
Drugim skrajnym stanowiskiem jest pogląd określany jako „zrównoważona interpretacja testu trzech kroków w prawie autorskim”. Zgodnie z nim wyjątek lub ograniczenie, które nie wypełnia wszystkich trzech przesłanek nie powinno być automatycznie uznawane za naruszające zasady testu. Wszystkie trzy elementy testu powinny być raczej brane pod uwagę razem w „ocenie całościowej”, która zawiera w sobie również potencjalne zagrożenia dla „praw człowieka i podstawowych wolności”, „wolnej konkurencji” i „innego interesu publicznego, w szczególności dla postępu naukowego oraz kulturalnego, społecznego lub ekonomicznego rozwoju”, a ponadto dla istotnego interesu posiadaczy praw autorskich w sprawiedliwym wynagrodzeniu, które mogą być spowodowane przez nadmierną ochronę praw autorskich. Powyższa propozycja ma dwie zalety. Po pierwsze, dobrze wypełnia fundamentalny cel prawa autorskiego w ogóle, które, jak zauważyliśmy, szuka równowagi między interesem twórców a interesem społeczeństwa w maksymalizacji dostępu do idei i informacji.Po drugie, wywodzi ona ochronę „prawowitych” interesów autora lub innego uprawnionego z faktu pojawiania się tego zwrotu we wszystkich wersach testu. Posiada ona jednak jedną słabość: właściwie wszystkie sądy i trybunały, które dotąd wzięły test pod uwagę uznały, że jego trzy przesłanki muszą być spełnione jednocześnie.
Inną interpretacją, która nie przejawia powyższych wad, jednocześnie zachowując zalety wspomnianej “zrównoważonej interpretacji” została w ostatnim czasie przedstawiona przez Profesorów Hugenholtza i Okediji. Według nich “ograniczenia i wyjątki, które (1) nie są szczególnie znaczne, (2) nie pozbawiają uprawnionych istniejących lub potencjalnych źródeł rzeczywistego dochodu i (3) nie czynią uprawnionym przesadnej krzywdy, przechodzą test pozytywnie.” Ta propozycja jest uzasadniona długą i drobiazgową dyskusją na temat ewolucji testu trzech kroków i zasługuje na rozważenie.
Z powyższych rozważań można wyciągnąć ważne, ogólne, wnioski: znaczenie pojęć w zakresie praw autorskich, zawartych także w umowach międzynarodowych, jest często niejasne, ich interpretację pozostawiono praktyce. W związku z tym bibliotekarze lub inne grupy zawodowe, z krajów rozwijających się, mają możliwość opowiedzenia się za jednym z możliwych znaczeń lub tworzenia własnej interpretacji, która zapewnia większą swobodę w korzystaniu z praw autorskich. W kolejnych modułach aspekt ten zostanie omówiony szerzej.
6. Perspektywy dla krajów rozwijających się
Perspektywy dla krajów rozwijających się zostaną omówione poprzez przedstawienie pozytywnych oraz negatywnych skutków oddziaływania prawa autorskiego w krajach rozwijających się, program rozwoju WIPO oraz prace nad traktatem A2K.
6.1. Pozytywne oraz negatywne skutki oddziaływania prawa autorskiego w krajach rozwijających się
Harmonizacja prawa autorskiego na skalę światową, a także jego dostosowanie do obecnego stanu wiedzy i techniki są jednymi z najważniejszych zadań, jakie stoją przed ustawodawcami państw rozwijających się. Działania te wspierają rozwój twórczości, a jednocześnie są wyrazem uznania ochrony praw twórców. Przyznanie twórcom wyłącznych praw autorskich do utworu stanowi silny impuls motywujący uprawnionych do inwestowania w twórczość oraz rozpowszechniania utworów. Dążenie do ujednolicenia prawa autorskiego w skali światowej może także doprowadzić do zwiększenia się istniejących już różnic między poszczególnymi państwami. W krajach wysoko rozwiniętych, prężnie funkcjonujący przemysł: rozrywkowy, edukacyjny i badawczy przynoszą duże zyski. Państwa te są eksporterami utworów chronionych przez skutecznie działające prawo autorskie. Natomiast rola krajów rozwijających się zazwyczaj sprowadza się do importu egzemplarzy utworów. Ponadto obywatele państw rozwijających się ponoszą relatywnie wyższe koszty z tytułu uiszczania opłat licencyjnych. Zbyt rygorystyczne regulacje prawnoautorskie uniemożliwiają jednocześnie realizowanie potrzeb społeczeństwa, np. związanych z edukacją (poprzez utrudnienie dostępu do istotnych informacji).
Wspomniane wyżej problemy doprowadziły do wykształcenia się w krajach rozwijających się grup lobbujących przeciw wprowadzeniu minimalnych standardów wynikających z treści Porozumienia TRIPS z 1994 roku.Obowiązująca w Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi TRIPS. Tym większy opór napotykają znacznie bardziej restrykcyjne rozwiązania Porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz porozumień o wolnym handlu (FTA) np. Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). Poszukuje się rozwiązań, które równoważyłyby majątkowe i niemajątkowe interesy twórców z potrzebą zapewnienia możliwie najszerszego dostępu do informacji oraz badań. Równowaga między tymi wartościami jest warunkiem koniecznym do zapewnienia niehamowanego rozwoju gospodarczego oraz promowania idei innowacyjności w krajach rozwijających się.
Idea ujednolicenia prawa autorskiego realizowana jest w skali międzynarodowej za pomocą prawodawstwa Unii Europejskiej. Problematyki działalności bibliotekarskiej dotyczą następujące unijne akty prawne:
Wspomniane wyżej problemy doprowadziły do wykształcenia się w krajach rozwijających się grup lobbujących przeciw wprowadzeniu minimalnych standardów wynikających z treści Porozumienia TRIPS z 1994 roku.Obowiązująca w Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi TRIPS. Tym większy opór napotykają znacznie bardziej restrykcyjne rozwiązania Porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz porozumień o wolnym handlu (FTA) np. Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). Poszukuje się rozwiązań, które równoważyłyby majątkowe i niemajątkowe interesy twórców z potrzebą zapewnienia możliwie najszerszego dostępu do informacji oraz badań. Równowaga między tymi wartościami jest warunkiem koniecznym do zapewnienia niehamowanego rozwoju gospodarczego oraz promowania idei innowacyjności w krajach rozwijających się.
Idea ujednolicenia prawa autorskiego realizowana jest w skali międzynarodowej za pomocą prawodawstwa Unii Europejskiej. Problematyki działalności bibliotekarskiej dotyczą następujące unijne akty prawne:
- Dyrektywa 2000/116/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych (wersja ujednolicona) (Dz.U.UE.L.06.372.12 z dnia 27 grudnia 2006 r.);
- Dyrektywa 2001/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki (Dz.U.UE.L.01.272.32 z dnia 13 października 2001 r.);
- Dyrektywa 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (wersja ujednolicona) (Dz.U.UE.L.06.376.28 z dnia 27 grudnia 2006 r.);
- Dyrektywa Rady 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (Dz.U.UE.L.93.248.15 z dnia 6 października 1993 r.);
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 209/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Wersja skodyfikowana) (Dz.U.UE.L.09.11.16 z dnia 5 maja 2009 r.);
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/9/WE z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych (Dz.U.UE.L.96.77.20 z dnia 27 marca 1996 r. z późn. zm.);
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej tzw. dyrektywa enforcement (Dz.U.UE.L.04.157.45 z dnia 30 kwietnia 2004 r.);
- Dyrektywa Rady 93/7/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium Państwa Członkowskiego (Dz.U.UE.L.93.74.74 z dnia 27 marca 1993 r. z późn. zm.);
- Rozporządzenie Rady ((WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. dotyczące działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa (Dz.U.UE.L.03.196.7 z dnia 2 sierpnia 2003 r.);
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1891/2004 z dnia 21 października 2004 r. ustalające przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa (Dz.U.UE.L.04.328.16 z dnia 30 października 2004 r. z późn. zm.);
- Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury (Wersja skodyfikowana) (Dz.U.UE.L.09.39.1 z dnia 10 lutego 2009 r.);
- Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 752/93 z dnia 30 marca 1993 r. ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3911/92 w sprawie wywozu dóbr kultury (Dz.U.UE.L.93.77.24 z dnia 31 marca 1993 r. z późn. zm.);
- Zalecenie Komisji 2005/737/WE z dnia 18 października 2005 r. w sprawie transgranicznego zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi w odniesieniu do legalnych usług muzycznych online (Dz.U.UE.L.05.276.54 z dnia 21 października 2005 r.);
- Decyzja Komisji z dnia 22 marca 2007 r. ustanawiająca grupę wyznaczonych przez państwa członkowskie ekspertów w dziedzinie digitalizacji i ochrony zasobów cyfrowych (2007/320/WE) (Dz.U.UE.L.07.119.45 z dnia 9 maja 2007 r.);
- Zalecenie Komisji z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie digitalizacji i udostępnienia w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych (2006/585/WE) (Dz.U.UE.L.06.236.28 z dnia 31 sierpnia 2006 r.).
6.2. Program Rozwoju WIPO
Światowa Organizacja Handlu oraz Światowa Organizacja Własności Intelektualnej zawarły porozumienie, w którym zobowiązały się do pomocy krajom rozwijającym się przy implementacji postanowień TRIPS. Niemniej postanowienia Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej krytykowane są za zbytnie uprzywilejowanie interesów twórców. Podczas Zgromadzenia Ogólnego WIPO w 2004 roku Brazylia oraz Argentyna wspólnie zaprezentowały propozycję utworzenia Programu Rozwoju (Development Agenda) WIPO. Kluczowymi elementami propozycji było:
Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA), Bibliotekarskie Stowarzyszenie Ochrony Praw Autorskich (LCA – the Library Copyright Alliance) oraz konsorcjum EIFL (EIFL jest niezależną fundacją, która dąży do zapewnienia użytkownikom bibliotek w krajach rozwijających się lub przechodzących tzw. transformację ustrojową dostępu do informacji naukowej w postaci elektronicznej) przedstawiły wspólne stanowisko o w sprawie dozwolonego użytku ustanawianego na rzecz bibliotek i archiwów przedstawione przez konsorcjum E-IFL, IFLA, Library Copyright Alliance podczas obrad Stałego Komitetu ds. Praw Autorskich i Praw Pokrewnych WIPO w trakcie 18 Sesji (w Genewie w dniach 25-29 maja 2009 roku).
Organizacje te i inne walczą o poszerzenie zakresu dozwolonego użytku dla instytucji pamięci narodowej, by móc uczestniczyć w kulturze i zachować dziedzictwo w formie cyfrowej dla następnych pokoleń.
- monitorowanie wpływu ochrony własności intelektualnej na rozwój społeczny i gospodarczy;
- zapewnienie elastyczności przepisów, tak by chronić także interes publiczny;
- wspieranie zorientowanych na rozwój programów współpracy technicznej i wzajemnej pomocy.
Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA), Bibliotekarskie Stowarzyszenie Ochrony Praw Autorskich (LCA – the Library Copyright Alliance) oraz konsorcjum EIFL (EIFL jest niezależną fundacją, która dąży do zapewnienia użytkownikom bibliotek w krajach rozwijających się lub przechodzących tzw. transformację ustrojową dostępu do informacji naukowej w postaci elektronicznej) przedstawiły wspólne stanowisko o w sprawie dozwolonego użytku ustanawianego na rzecz bibliotek i archiwów przedstawione przez konsorcjum E-IFL, IFLA, Library Copyright Alliance podczas obrad Stałego Komitetu ds. Praw Autorskich i Praw Pokrewnych WIPO w trakcie 18 Sesji (w Genewie w dniach 25-29 maja 2009 roku).
Organizacje te i inne walczą o poszerzenie zakresu dozwolonego użytku dla instytucji pamięci narodowej, by móc uczestniczyć w kulturze i zachować dziedzictwo w formie cyfrowej dla następnych pokoleń.
6.3. Prace nad traktatem o wolnym dostępie do nauki (Access to Knowledge, A2K)
Podczas tworzenia argentyńsko-brazylijskiego programu rozwoju pojawiło się zagadnienie czy wśród zadań WIPO powinna znaleźć się dbałość o skuteczny transfer technologii z krajów wysokorozwiniętych do rozwijających się. Przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowo-badawczych przyznali, że niektóre regulacje prawnoautorskie obowiązujące w państwach rozwijających się nie sprzyjają poszukiwaniu innowacyjnych lub twórczych rozwiązań. Stąd zrodziła się idea stworzenia ruchu Access to Knowledge (A2K), którego zadaniem byłoby sprawowanie kontroli nad równym dostępem do nauki w krajach wysokorozwiniętych oraz rozwijających się. Organizacje zrzeszające bibliotekarzy, m. in. EIFL, jako jedna z pierwszych broniły prawa dostępu do informacji naukowej. Zaprezentowały też wspólne stanowisko, w którym wezwały WIPO do ustalenia minimalnego standardu wyjątków i ograniczeń (w zakresie dozwolonego użytku) w prawie autorskim. Polskie organizacje często dołączały do działań promujących i wspierających te starania (EBIB, SBP).
Jedną z form działalności A2K była propozycja przyjęcia traktatu ONZ (tekst traktatu w języku angielskim). Traktat ma za zadanie ochronę i ułatwienie dostępu do nauki, a także wspieranie transferu technologii do krajów rozwijających się. Dokument zawiera listę okoliczności, w których uprawnieni z tytułu praw autorskich nie mogą odmówić dostępu do utworu. Należą do nich między innymi:
Bibliotekarze nie są jedynymi beneficjentami projektu. Zawiera on przepisy, na mocy których dostawcy usług internetowych zostaną zwolnieni z odpowiedzialności prawnej z tytułu naruszenia praw autorskich; ponadto projekt łagodzi surowe zakazy traktatowe odnośnie obchodzenia technicznych zabezpieczeń utworów. Projekt przewiduje też, że dzieła nieobjęte ochroną i dzieła osierocone (czyli te, których autora nie da się ustalić) należałyby do domeny publicznej. Projekt traktatu zawiera także uregulowania z zakresu ochrony patentu, nieuczciwej konkurencji oraz transferu technologii do krajów rozwijających się.
Jedną z form działalności A2K była propozycja przyjęcia traktatu ONZ (tekst traktatu w języku angielskim). Traktat ma za zadanie ochronę i ułatwienie dostępu do nauki, a także wspieranie transferu technologii do krajów rozwijających się. Dokument zawiera listę okoliczności, w których uprawnieni z tytułu praw autorskich nie mogą odmówić dostępu do utworu. Należą do nich między innymi:
- korzystanie z utworu w celu ich archiwizowania, prowadzenia działalności bibliotecznej, a także konwertowania utworów do innych formatów;
- działania bibliotekarzy, archiwistów oraz instytucji edukacyjnych zmierzające do sporządzenia kopii nie wprowadzonych do obrotu utworów w celu archiwizowania; prowadzenia działalności edukacyjnej lub badawczej;
- wykorzystywanie fragmentów lub cytatów chronionego utworu dla potrzeb niekomercyjnej działalności edukacyjnej i szkoleniowej;
- wykorzystywanie chronionych utworów przez instytucje edukacyjne jako materiały instruktażowe, o ile materiały te nie są powszechnie dostępne za rozsądną cenę.
Bibliotekarze nie są jedynymi beneficjentami projektu. Zawiera on przepisy, na mocy których dostawcy usług internetowych zostaną zwolnieni z odpowiedzialności prawnej z tytułu naruszenia praw autorskich; ponadto projekt łagodzi surowe zakazy traktatowe odnośnie obchodzenia technicznych zabezpieczeń utworów. Projekt przewiduje też, że dzieła nieobjęte ochroną i dzieła osierocone (czyli te, których autora nie da się ustalić) należałyby do domeny publicznej. Projekt traktatu zawiera także uregulowania z zakresu ochrony patentu, nieuczciwej konkurencji oraz transferu technologii do krajów rozwijających się.
7. Powrót do analizy przypadku
Bibliotekarka Natalia, aby udzielić Profesor Annie porady, powinna w pierwszej kolejności sprawdzić, czy jej państwo jest stroną wymienionych w tej części umów międzynarodowych. Jeśli tak zgromadzić traktaty i przygotować je dla użytkowniczki biblioteki.
Następnie powinna ustalić, czy umowy te pozwalają na wykorzystywanie objętych prawnoautorską ochroną dzieł przez nauczycieli oraz uczniów w ramach działalności edukacyjnej, bez konieczności uzyskania zgody uprawnionego.
W celu rozstrzygnięcia tego problemu bibliotekarka powinna przywołać w pamięci najrozsądniejszą interpretację "testu trzech kroków". Przede wszystkim nie szkodzić. Następnie, przy pomocy testu, powinna ustalić w jakim zakresie dane państwo określiło zakres dozwolonego użytku dla celów edukacyjnych i pokazać je Profesor Annie.
Zadanie to nie jest łatwe dlatego w razie potrzeby Natalia może skorzystać z pomocy zaprzyjaźnionych bibliotekarzy lub prawników.
Następnie powinna ustalić, czy umowy te pozwalają na wykorzystywanie objętych prawnoautorską ochroną dzieł przez nauczycieli oraz uczniów w ramach działalności edukacyjnej, bez konieczności uzyskania zgody uprawnionego.
W celu rozstrzygnięcia tego problemu bibliotekarka powinna przywołać w pamięci najrozsądniejszą interpretację "testu trzech kroków". Przede wszystkim nie szkodzić. Następnie, przy pomocy testu, powinna ustalić w jakim zakresie dane państwo określiło zakres dozwolonego użytku dla celów edukacyjnych i pokazać je Profesor Annie.
Zadanie to nie jest łatwe dlatego w razie potrzeby Natalia może skorzystać z pomocy zaprzyjaźnionych bibliotekarzy lub prawników.
8. Zasoby dodatkowe
Polecane zasoby i lektura dodatkowa, linki:
Zagraniczne:
- A thorough discussion of international copyright law may be found in Paul Edward Geller, ed., International Copyright Law and Practive (2 volumes, Matthew Bender), although its coverage of developing and transitional countries is thin. (It is also prohibitively expensive). Other useful paper treatises include Paul Goldstein, International Copyright: Principles, Law, and Practice (Oxford University Press) and Silke von Lewinski, International Copyright Law and Policy (Oxford University Press 2008).
- An online course on International Copyright Law, directed at librarians, may be found here, but it is also expensive.
- An excellent compendium of the copyright laws in over 100 countries has been assembled by UNESCO: Collection of National Copyright Laws.
- As indicated above, an especially important component of most international copyright agreements is the three-step test. The most comprehensive and accessible examination of the history and meaning of that test may be found in P. Bernt Hugenholtz & Ruth L. Okediji, Conceiving an International Instrument on Limitations and Exceptions to Copyright: Final Report, March 06, 2008. Other good analyses of the three-step test available in print but not online include Martin Senftleben, Copyright, Limitations and the Three-Step Test (Kluwer Law Int'l 2004); and Jane C. Ginsburg, "Toward Supranational Copyright Law? The WTO Panel Decision and the "Three Step Test" for Copyright Exemptions," 187 Revue internationale Du Droit D'Auteur 3, 49 (2001).
- A thorough review of the principal exceptions and limitations to copyrights recognized by the main multilateral agreements -- combined with a argument for the clarification and expansion of those exceptions and limitations, emphasizing "the importance of access to creative works for developing countries" -- may be found in Ruth L. Okediji, "The International Copyright System: Limitations, Exceptions and Public Interest Considerations for Developing Countries, International Centre for Trade and Sustainable Development and United Nations Conference on Trade and Development," Issue Paper No. 15 (2006). Included in Okediji's essay is an excellent discussion of the Berne Convention Appendix.
- For a WIPO study more skeptical of the value of those exceptions and limitations, see WIPO Standing Committee on Copyright and Related Rights, WIPO Study on Limitations and Exceptions of Copyright and Related Rights in the Digital Environment, 9th Session, June 23-27, 2003, WIPO Doc. SCCR/9/7 (April 5, 2003).
- An excellent study of the process of implementing the TRIPS Agreement (including a detailed discussion of the complex processes that led to the revised Bangui Agreement among the OAPI countries) can be found in Carolyn Deere, The Implementation Game: The TRIPS Agreement and the Global Politics of Intellectual Property Reform in Developing Countries (Oxford UP 2009). The Introduction, which sketches the argument of the book, is available online here.
- For up-to-date information concerning the implementation of the EU Information Society Directive by individual countries, including a good bibliography of scholarly studies of the implementation process, see Instituut voor Infomatierecht (IVIR), Report on the Implementation of the Information Society Directive (2008).
- D.R. Nicholson, "Porozumienia dotyczące wolnego handlu oraz TRIPS-Plus: ich konsekwencje dla afrykańskich krajów rozwijających się". W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 3/2006 (73) marzec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2006. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/73/nicholson.php. - Tyt. z pierwszego ekranu.
- Informacja na stronie fundacji PANOPTYKON, "Stany Zjednoczone wywierają presję na UE w kwestii ratyfikacji ACTA przed końcem 2011", http://panoptykon.org/content/stany-zjednoczone-wywieraj-presj-na-ue-w-kwestii-ratyfikacji-acta-przed-ko-cem-2011, 15.07.2011 r.
- Prawo autorskie. T. 2, Umowy międzynarodowe i prawo Unii Europejskiej / Janusz Barta, Ryszard Markiewicz ; [wybór i tł. orzeczeń ETS Sybilla Stanisławska-Kloc]. Wyd. 5, stan prawny na 1 lipca 2005 r.
- Prawo autorskie : wybrane zagadnienia / Ewa Golka-Jastrząb, Mikołaj Olszewski. Radom : Politechnika Radomska Wydawnictwo, cop. 2011.
- Portal prawniczy VaGla: http://prawo.vagla.pl/.
- Strona poświęcona prawu międzynarodowemu w Wikiźródłach: http://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:Prawo_autorskie
9. Zadania dodatkowe
Szanowni państwo, żeby sprawdzić ile nauczyliście się z tego modułu, przejrzyjcie te pytania i sami zweryfikujcie, czy nabyta przez was wiedza, pomaga Wam dać na nie odpowiedź.
- Stroną, których z międzynarodowych umów dotyczących własności intelektualnej, jest Polska?
- Czy Polska przystąpiła do Konwencji Berneńskiej? Jeżeli tak to, jakie ma to konsekwencje dla długości czasu ochrony prawnoautorskiej utworu?
- Załóżmy, że Polska jest stroną Konwencji Berneńskiej, ale nie jest członkiem Światowej Organizacji Handlu, a co za tym idzie nie jest związana postanowieniami porozumienia TRIPS:
- Czy ustawodawca krajowy może wprowadzić obowiązek rejestracji utworu w celu objęcia go ochroną prawnoautorską?
- Czy wprowadzenie takiego obowiązku, uprawniałoby państwa-strony konwencji berneńskiej do wystąpienia przeciw Polsce? Co w tej sytuacji zmienia członkostwo w Światowej Organizacji Handlu?
- Załóżmy, że fikcyjne państwo - Atlantyda - niedawno podpisało i ratyfikowało Traktat o prawie autorskim WIPO (WTC). Ustawodawca krajowy zamierza implementować traktat. Atlantyda jest importerem oprogramowania komputerowego, ale nigdy wcześniej nie obejmowała go ochroną prawnoautorską. Ustawodawca chce znacznie rozszerzyć zakres ochrony. Jakie postanowienia traktatu zagwarantują obywatelom Atlantydy swobodny dostęp do oprogramowania komputerowego?
- Czy uważasz, że prawnoautorska ochrona utworów powinna być taka sama w państwach rozwijających się i wysokorozwiniętych? Podyskutuj o tym z kolegami lub koleżankami w pracy.
- Przeczytaj art. 3 ust. 1 Projektu traktatu o wolnym dostępie do nauki (A2K). Wyraź opinię na temat jego postanowień z punktu widzenia bibliotekarza.
Zapoznaj się z opiniami innych bibliotekarzy na temat Projektu traktatu o wolnym dostępie do nauki (A2K). Ustosunkuj się do jednej lub kilku z nich. Postaraj się wesprzeć swoją argumentację przykładami z praktyki.
10. Współautorzy
AutoremtegomodułujestPetroulaVantsiouridoktorantka Cambridge University. Następniemodułtenzostałpoddanyobróbceedytorskiej i adaptacyjnej,którejdokonali:SebastianDiaz,WilliamFisher,UrsGasser,AdamHolland,KimberleyIsbell,PeterJaszi,ColinMaclay,AndrewMoshirniaiChrisPeterson.
Polskietłumaczenieorazadaptacja:DariaGęsicka,WojciechGodzina,BeataMarek,ArkadiuszPietrzak,DanielSchink,NataliaWysocka, Bożena Bednarek- Michalska.
Wszystkie nazwiska znajdują się na stronie kursu - tryb dostępu: http://cyber.law.harvard.edu/copyrightforlibrarians/Contributors.