Materiały dydaktyczne

Książka

5. Status prawny otwartych zasobów cyfrowych

5.5. Wolne licencje Creative Commons

Z powodu ograniczeń i restrykcji prawnych powstał — jak wspomniałam wcześniej — ruch wolnej nauki, edukacji kultury, którego silnym przedstawicielem jest organizacja prawna Creative Commons, jedna z wielu skupiająca ludzi dobrej woli zmierzającego do reformy zbioru praw regulujących obecnie sferę twórczości:

Creative Commons jest międzynarodowym projektem oferującym darmowe rozwiązania prawne (modele licencji) i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Creative Commons wspiera wolną kulturę: produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne. Organizacja Creative Commons powstała w 2001 r. jako amerykańska organizacja pozarządowa, powołana do życia z inicjatywy naukowców (głównie prawników) i intelektualistów zaangażowanych w pracę na rzecz ochrony i promocji wspólnych dóbr kultury. Dzisiaj oddziały Creative Commons są prowadzone przez instytucje partnerskie w około osiemdziesięciu krajach, w tym w Polsce. 

Creative Commons Polska jest jednym z najstarszych oddziałów organizacji – założyliśmy go w 2005 roku. Obecnie partnerem instytucjonalnym CC Polska jest Centrum Cyfrowe Projekt: Polska. Działamy nie dla zysku, wszystkie oferowane przez nas licencje i narzędzia są dostępne za darmo. Jednym z zadań Creative Commons jest też edukacja prawnicza – zwiększenie świadomości wpływu systemu własności intelektualnej na kulturę i społeczeństwo, ale także zwiększenie zrozumienia i poszanowania dla prawa i cudzej twórczości. (informacja ze stron CC).

Projekt ten nie stanowi zaprzeczenia praw autorskich - jak pisze Lawrence Lessig (twórca idei CC) w swojej sztandarowej monografii Wolna Kultura - a wręcz je uzupełnia. Jego celem nie jest walka z prawami twórców, lecz ułatwienie autorom i twórcom egzekwowania swoich praw w sposób tańszy i bardziej elastyczny. Jest to różnica, która zdaniem wielu będzie prowadziła do łatwiejszego rozprzestrzeniania się twórczości. Drugim ważnym celem Creative Commons jest budowa domeny publicznej — przestrzeni otwartej dla każdego bez ograniczeń — która jest niezwykle istotna dla rozwoju twórczości i innowacji.

Larry Lessig w Wikipedii. [data dostępu 04.04.2020]. Dostępne w: : https://pl.wikipedia.org/wiki/Lawrence_Lessig.

Licencje te w sensie praktycznym są modelami, gotowymi wzorami do zastosowania, ich zaletą jest to, że są przystosowane do wielu narodowych przepisów prawa i są znane oraz opisane w tych językach, co nadaje im międzynarodowego charakteru. Jeśli chce się którąś z nich wykorzystać, to należy wejść na stronę www, gdzie jest wzór podany i przeczytać jego zapisy. Jeśli się z nimi zgadzamy, to wybieramy warunki na jakich chcemy utwór upublicznić i oznaczamy go nimi. Może to być oznaczenie słowne lub graficzne. W dalszej części kursu  podaję przykłady.