Prawo autorskie dla bibliotekarzy (kurs otwarty)
Moduł 3: Zakres prawa autorskiego
8. Rozszerzenie zakresu ochrony praw autorskich
8.1. Utwory audiowizualne i kinematograficzne
Utwory audiowizualne lub utwory kinematograficzne są dziełami złożonymi, na które często składa się kilka indywidualnych autorów. Biorąc pod uwagę dużą liczbę osób zaangażowaną w ich tworzenie, uznanie ich za współtwórców powoduje problemy praktyczne, dotyczące wzajemnych relacji ich poszczególnych uprawnień. Przykładowo nie zawsze każdy ze współtwórców byłby w stanie uzyskać zgodę pozostałych na rozporządzanie prawami do „swojej” części (zwłaszcza tych, których wkład w stworzenie całości był dużo większy).
Państwa próbowały rozwiązać ten problem na różne sposoby. Francuski Kodeks Własności Intelektualnej traktuje współtwórców filmów jako współautorów, ale w relacji autor – producent przewiduje przeniesienie praw do korzystania z materiałów na producenta. Brytyjska ustawa o wzorach przemysłowych i patentach z 1998 r. przyznaje prawa do decydowania o korzystaniu z utworu producentowi. Dla odmiany, amerykańskie prawo autorskie traktuje osoby uczestniczące w tworzeniu filmu jako zatrudnione na umowę o dzieło. Tym samym prawa autorskie nabywa jeden podmiot i zwykle także jest to producent.
W Polsce art. 70.1 PrAut wprowadza domniemanie, że producent utworu audiowizualnego nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości. Jednakże (zgodnie z ust. 21 ) współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są uprawnieni do:
Państwa próbowały rozwiązać ten problem na różne sposoby. Francuski Kodeks Własności Intelektualnej traktuje współtwórców filmów jako współautorów, ale w relacji autor – producent przewiduje przeniesienie praw do korzystania z materiałów na producenta. Brytyjska ustawa o wzorach przemysłowych i patentach z 1998 r. przyznaje prawa do decydowania o korzystaniu z utworu producentowi. Dla odmiany, amerykańskie prawo autorskie traktuje osoby uczestniczące w tworzeniu filmu jako zatrudnione na umowę o dzieło. Tym samym prawa autorskie nabywa jeden podmiot i zwykle także jest to producent.
W Polsce art. 70.1 PrAut wprowadza domniemanie, że producent utworu audiowizualnego nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości. Jednakże (zgodnie z ust. 21 ) współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są uprawnieni do:
- wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach;
- stosownego wynagrodzenia z tytułu najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania;
- stosownego wynagrodzenia z tytułu nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów;
- stosownego wynagrodzenia z tytułu reprodukowania utworu audiowizualnego na egzemplarzu przeznaczonym do własnego użytku osobistego.