Prawo autorskie dla bibliotekarzy (kurs otwarty)
Moduł 2: Umowy międzynarodowe
6. Perspektywy dla krajów rozwijających się
6.3. Prace nad traktatem o wolnym dostępie do nauki (Access to Knowledge, A2K)
Podczas tworzenia argentyńsko-brazylijskiego programu rozwoju pojawiło się zagadnienie czy wśród zadań WIPO powinna znaleźć się dbałość o skuteczny transfer technologii z krajów wysokorozwiniętych do rozwijających się. Przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowo-badawczych przyznali, że niektóre regulacje prawnoautorskie obowiązujące w państwach rozwijających się nie sprzyjają poszukiwaniu innowacyjnych lub twórczych rozwiązań. Stąd zrodziła się idea stworzenia ruchu Access to Knowledge (A2K), którego zadaniem byłoby sprawowanie kontroli nad równym dostępem do nauki w krajach wysokorozwiniętych oraz rozwijających się. Organizacje zrzeszające bibliotekarzy, m. in. EIFL, jako jedna z pierwszych broniły prawa dostępu do informacji naukowej. Zaprezentowały też wspólne stanowisko, w którym wezwały WIPO do ustalenia minimalnego standardu wyjątków i ograniczeń (w zakresie dozwolonego użytku) w prawie autorskim. Polskie organizacje często dołączały do działań promujących i wspierających te starania (EBIB, SBP).
Jedną z form działalności A2K była propozycja przyjęcia traktatu ONZ (tekst traktatu w języku angielskim). Traktat ma za zadanie ochronę i ułatwienie dostępu do nauki, a także wspieranie transferu technologii do krajów rozwijających się. Dokument zawiera listę okoliczności, w których uprawnieni z tytułu praw autorskich nie mogą odmówić dostępu do utworu. Należą do nich między innymi:
Bibliotekarze nie są jedynymi beneficjentami projektu. Zawiera on przepisy, na mocy których dostawcy usług internetowych zostaną zwolnieni z odpowiedzialności prawnej z tytułu naruszenia praw autorskich; ponadto projekt łagodzi surowe zakazy traktatowe odnośnie obchodzenia technicznych zabezpieczeń utworów. Projekt przewiduje też, że dzieła nieobjęte ochroną i dzieła osierocone (czyli te, których autora nie da się ustalić) należałyby do domeny publicznej. Projekt traktatu zawiera także uregulowania z zakresu ochrony patentu, nieuczciwej konkurencji oraz transferu technologii do krajów rozwijających się.
Jedną z form działalności A2K była propozycja przyjęcia traktatu ONZ (tekst traktatu w języku angielskim). Traktat ma za zadanie ochronę i ułatwienie dostępu do nauki, a także wspieranie transferu technologii do krajów rozwijających się. Dokument zawiera listę okoliczności, w których uprawnieni z tytułu praw autorskich nie mogą odmówić dostępu do utworu. Należą do nich między innymi:
- korzystanie z utworu w celu ich archiwizowania, prowadzenia działalności bibliotecznej, a także konwertowania utworów do innych formatów;
- działania bibliotekarzy, archiwistów oraz instytucji edukacyjnych zmierzające do sporządzenia kopii nie wprowadzonych do obrotu utworów w celu archiwizowania; prowadzenia działalności edukacyjnej lub badawczej;
- wykorzystywanie fragmentów lub cytatów chronionego utworu dla potrzeb niekomercyjnej działalności edukacyjnej i szkoleniowej;
- wykorzystywanie chronionych utworów przez instytucje edukacyjne jako materiały instruktażowe, o ile materiały te nie są powszechnie dostępne za rozsądną cenę.
Bibliotekarze nie są jedynymi beneficjentami projektu. Zawiera on przepisy, na mocy których dostawcy usług internetowych zostaną zwolnieni z odpowiedzialności prawnej z tytułu naruszenia praw autorskich; ponadto projekt łagodzi surowe zakazy traktatowe odnośnie obchodzenia technicznych zabezpieczeń utworów. Projekt przewiduje też, że dzieła nieobjęte ochroną i dzieła osierocone (czyli te, których autora nie da się ustalić) należałyby do domeny publicznej. Projekt traktatu zawiera także uregulowania z zakresu ochrony patentu, nieuczciwej konkurencji oraz transferu technologii do krajów rozwijających się.