Moduł 2: Umowy międzynarodowe

6. Perspektywy dla krajów rozwijających się

6.1. Pozytywne oraz negatywne skutki oddziaływania prawa autorskiego w krajach rozwijających się

Harmonizacja prawa autorskiego na skalę światową, a także jego dostosowanie do obecnego stanu wiedzy i techniki są jednymi z najważniejszych zadań, jakie stoją przed ustawodawcami państw rozwijających się. Działania te wspierają rozwój twórczości, a jednocześnie są wyrazem uznania ochrony praw twórców. Przyznanie twórcom wyłącznych praw autorskich do utworu stanowi silny impuls motywujący uprawnionych do inwestowania w twórczość oraz rozpowszechniania utworów. Dążenie do ujednolicenia prawa autorskiego w skali światowej może także doprowadzić do zwiększenia się istniejących już różnic między poszczególnymi państwami. W krajach wysoko rozwiniętych, prężnie funkcjonujący przemysł: rozrywkowy, edukacyjny i badawczy przynoszą duże zyski. Państwa te są eksporterami utworów chronionych przez skutecznie działające prawo autorskie. Natomiast rola krajów rozwijających się zazwyczaj sprowadza się do importu egzemplarzy utworów. Ponadto obywatele państw rozwijających się ponoszą relatywnie wyższe koszty z tytułu uiszczania opłat licencyjnych. Zbyt rygorystyczne regulacje prawnoautorskie uniemożliwiają jednocześnie realizowanie potrzeb społeczeństwa, np. związanych z edukacją (poprzez utrudnienie dostępu do istotnych informacji).

Wspomniane wyżej problemy doprowadziły do wykształcenia się w krajach rozwijających się grup lobbujących przeciw wprowadzeniu minimalnych standardów wynikających z treści Porozumienia TRIPS z 1994 roku.Obowiązująca w Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi TRIPS. Tym większy opór napotykają znacznie bardziej restrykcyjne rozwiązania Porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz porozumień o wolnym handlu (FTA) np. Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). Poszukuje się rozwiązań, które równoważyłyby majątkowe i niemajątkowe interesy twórców z potrzebą zapewnienia możliwie najszerszego dostępu do informacji oraz badań. Równowaga między tymi wartościami jest warunkiem koniecznym do zapewnienia niehamowanego rozwoju gospodarczego oraz promowania idei innowacyjności w krajach rozwijających się.

Idea ujednolicenia prawa autorskiego realizowana jest w skali międzynarodowej za pomocą prawodawstwa Unii Europejskiej. Problematyki działalności bibliotekarskiej dotyczą następujące unijne akty prawne:
  • Dyrektywa 2000/116/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych (wersja ujednolicona) (Dz.U.UE.L.06.372.12 z dnia 27 grudnia 2006 r.);
  • Dyrektywa 2001/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki (Dz.U.UE.L.01.272.32 z dnia 13 października 2001 r.);
  • Dyrektywa 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (wersja ujednolicona) (Dz.U.UE.L.06.376.28 z dnia 27 grudnia 2006 r.);
  • Dyrektywa Rady 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (Dz.U.UE.L.93.248.15 z dnia 6 października 1993 r.);
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 209/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Wersja skodyfikowana) (Dz.U.UE.L.09.11.16 z dnia 5 maja 2009 r.);
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/9/WE z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych (Dz.U.UE.L.96.77.20 z dnia 27 marca 1996 r. z późn. zm.);
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej tzw. dyrektywa enforcement (Dz.U.UE.L.04.157.45 z dnia 30 kwietnia 2004 r.);
  • Dyrektywa Rady 93/7/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium Państwa Członkowskiego (Dz.U.UE.L.93.74.74 z dnia 27 marca 1993 r. z późn. zm.);
  • Rozporządzenie Rady ((WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. dotyczące działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa (Dz.U.UE.L.03.196.7 z dnia 2 sierpnia 2003 r.);
  • Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1891/2004 z dnia 21 października 2004 r. ustalające przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa (Dz.U.UE.L.04.328.16 z dnia 30 października 2004 r. z późn. zm.);
  • Rozporządzenie Rady (WE) nr 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury (Wersja skodyfikowana) (Dz.U.UE.L.09.39.1 z dnia 10 lutego 2009 r.);
  • Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 752/93 z dnia 30 marca 1993 r. ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3911/92 w sprawie wywozu dóbr kultury (Dz.U.UE.L.93.77.24 z dnia 31 marca 1993 r. z późn. zm.);
  • Zalecenie Komisji 2005/737/WE z dnia 18 października 2005 r. w sprawie transgranicznego zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi w odniesieniu do legalnych usług muzycznych online (Dz.U.UE.L.05.276.54 z dnia 21 października 2005 r.);
  • Decyzja Komisji z dnia 22 marca 2007 r. ustanawiająca grupę wyznaczonych przez państwa członkowskie ekspertów w dziedzinie digitalizacji i ochrony zasobów cyfrowych (2007/320/WE) (Dz.U.UE.L.07.119.45 z dnia 9 maja 2007 r.);
  • Zalecenie Komisji z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie digitalizacji i udostępnienia w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych (2006/585/WE) (Dz.U.UE.L.06.236.28 z dnia 31 sierpnia 2006 r.).