Moduł 2: Umowy międzynarodowe

5. Umowy międzynarodowe

5.1. Konwencja Berneńska

W 1886 roku dziesięć europejskich państw podpisało Konwencję Berneńską o Ochronie Dzieł Literackich i Artystycznych (zwana dalej jako „Konwencją Berneńską”) w celu ujednolicenia niektórych zasad odnośnie prawa autorskiego. Od tego czasu do Konwencji Berneńskiej przystąpiły w sumie 164 państwa (lista państw oraz treść Konwencji dostępna jest pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/) . Z biegiem lat nastąpiło kilka zmian i nie wszystkie kraje ratyfikowały kolejne wersje Konwencji. Do Konwencji można przystąpić w dowolnym czasie.

Polska przystąpiła do Konwencji Berneńskiej 28 stycznia 1920 r.
Konwencja Berneńska
Konwencja Berneńska wprowadziła trzy fundamentalne zasady.

I : Konwencja zakłada wzajemne respektowanie praw autorskich. Przykładowo wiersz napisany w Boliwii przez Boliwijczyka podlega takiej samej ochronie jak wiersz napisany przez obywatela Ghany w Ghanie.

II : Drugą zasadą jest „zasada asymilacji”. Zakłada ona, że ​każde państwo musi zapewnić taką samą ochronę prawnoautorską dla krajowych, jak i zagranicznych utworów. Odnosi się to także do sytuacji, gdy zagraniczne utwory nie są chronione na gruncie prawa autorskiego w kraju jego pochodzenia. Przykładowo wiersz napisany przez Boliwijczyka nie jest objęty ochroną w prawie Boliwii, ale może być objęty ochroną w Ghanie, gdy spełnia wymagania, od której zależy udzielenie ochrony prawnej przewidzianej w prawie Ghany.

III : Trzecia zasada zakłada pewien "automatyzm” w uzyskaniu ochrony. Państwa konwencyjne zobowiązały się nie wymagać od twórców pochodzących spoza państw sygnatariuszy, spełnienia dodatkowych wymogów formalnych w celu uzyskania ochrony prawno autorskiej (wymogi formalne mogą być przewidziane dla twórców - obywateli danego państwa, ale zazwyczaj one nie występują). Reguła ta ta może zostać zilustrowana w następujący sposób:Twórca powieści, który jest obywatelem Boliwii nie ma obowiązku rejestrowania czy spełnienia innych wymogów formalnych, w celu uzyskania ochrony w Ghanie, Indiach, Polsce czy innym państwie sygnatariuszu Konwencji Berneńskiej. Jego/jej powieść jest objęta automatyczną ochroną od momentu ustalenia utworu.

Konwencja Berneńska przewiduje także także inne szczegółowe zasady, m.in. określa minimalny czas ochrony praw autorskich (w odniesieniu do państw, które ratyfikowały najnowszą wersję Konwencji Berneńskiej to czas życia autora oraz okres 50 lat po jego śmierci. Nie dotyczy to fotografii i utworów kinematograficznych). Konwencja Berneńska wymaga także, by państwa sygnatariusze przyznały ochronę autorskim prawom osobistym twórcy.

Konwencja Berneńska określa także ramy dozwolonego użytku jako ograniczenia autorskich praw majątkowych. Konwencja wprowadza tzw. „test trzech kroków” (więcej o teście trzech kroków znajduje się w dalszej części modułu) dla określenia możliwych form korzystania z utworu bez konieczności zawierania stosownej umowy. Jednocześnie Konwencja pozostawia krajom członkowskim swobodę w tworzeniu innych, bardziej szczegółowych form dozwolonego użytku.

Ostatnia zmiana Konwencji Berneńskiej miała miejsce w 1971 r. w Paryżu. Państwa sygnatariusze dodały Aneks APPENDIX. SPECIAL PROVISIONS REGARDING DEVELOPING COUNTRIES (treść można znaleźć pod adresem – http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/trtdocs_wo001.html#P410_75777), który zawiera szczegółowe regulacje dotyczące państw rozwijających się. W szczególności państwa rozwijające się mogą dla pewnych utworów przewidywać, pod pewnymi warunkami, odejście od minimalnych standardów udzielenia minimalnej ochrony (z uwzględnieniem prawa do dokonania tłumaczenia i prawa do reprodukcji utworu objętego ochroną prawnoautorską).

Konwencja Berneńska wprowadziła rozmaite standardy ochrony praw autorskich. W rezultacie ustawodawca krajowy ma w dużym stopniu swobodę co do sposobu wprowadzenia wymogów konwencyjnych (np. poprzez implementację). Przykładowo Konwencja Berneńska w 1988 r została przyjęta przez Kongres Stanów Zjednoczonych tylko w minimalnym, niezbędnym stopniu.

Treść Konwencji dostępna jest pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/ lub w słowniku pojęć (hasło: Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych).